Κάθε πρωί, πριν ξεκινήσετε για το γραφείο, ελέγχετε αν έχετε σβήσει τα φώτα, αν στάζουν οι βρύσες, αν έχετε κλείσει το θερμοσίφωνο, αν έχετε κλειδώσει τις πόρτες.
Μπορεί, πάλι, να θέλετε τα πράγματα τακτοποιημένα με το δικό σας τρόπο και να αντιλαμβάνεστε την παραμικρή αλλαγή στο χώρο σας.
Συγγενείς και φίλοι σάς θεωρούν λίγο ιδιότροπους, βρίσκουν τις συνήθειές σας αυτές άλλοτε αστείες και άλλοτε εκνευριστικές και σας συγκρίνουν με το διάσημο για τα δεκάδες «κολλήματά» του, ντετέκτιβ Μονκ.
Αποτελούν, όμως, τα παραπάνω απόδειξη ότι πάσχετε από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή...;
Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ);
Πρόκειται για ψυχική διαταραχή η οποία ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές. Ο ασθενής παγιδεύεται από μία σειρά επαναληπτικών σκέψεων, εικόνων ή παρορμήσεων (ιδεοληψίες) και επαναληπτικών συμπεριφορών (ψυχαναγκασμοί), που επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινότητά του. Συχνά ο ίδιος αναγνωρίζει ότι είναι υπερβολικές ή παράλογες, αλλά νιώθει αναγκασμένος να σκέφτεται ή να δρα με τον τρόπο αυτό, γιατί διαφορετικά βιώνει έντονο άγχος. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές το πρόβλημα είναι ήπιο. Στις περιπτώσεις, όμως, που είναι σοβαρό, χρειάζεται η βοήθεια ειδικού ψυχιάτρου.
Υπάρχουν συμπτώματα;
Τα συμπτώματα που εκδηλώνουν οι ασθενείς με ΙΨΔ είναι:
➜ Οι ιδεοληψίες, δηλαδή επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις που «εισβάλλουν» στο μυαλό του ασθενούς χωρίς ο ίδιος να το θέλει, έχουν δυσάρεστο περιεχόμενο και του προκαλούν τρομερό άγχος. Ο ασθενής αναγνωρίζει τις σκέψεις αυτές ως δικές του, ακόμη και αν δεν συμφωνεί μαζί τους, και ενώ προσπαθεί να τις αγνοήσει, να τις καταστείλει και να τις εξουδετερώσει, δεν το πετυχαίνει πάντα.
➜ Οι ψυχαναγκασμοί, δηλαδή επαναλαμβανόμενες και επίμονες πράξεις ή συμπεριφορές που απαιτούν τόσο πολύ χρόνο, ώστε ο ασθενής να μην μπορεί να συνεχίσει τις άλλες του δραστηριότητες. Μπορεί να είναι φανεροί, δηλαδή κινητικές συμπεριφορές (π.χ. καθαριότητα), ή κρυφοί, δηλαδή νοητικές πράξεις (π.χ. επανάληψη φράσης). Συνήθως, αποτελούν την απάντηση στην ιδεοληψία του ασθενούς και στοχεύουν στην ανακούφιση από το άγχος που αυτή προκαλεί. Όμως, λειτουργούν προσωρινά και σύντομα οι ανησυχίες επανέρχονται. Μάλιστα, αν και ο ασθενής αναγνωρίζει τις πράξεις αυτές ως υπερβολικές ή παράλογες, βιώνει έντονο άγχος αν δεν τις εκτελέσει. Κάποιοι ασθενείς έχουν ένα συγκεκριμένο τύπο ψυχαναγκασμού, ενώ άλλοι πολλαπλούς, που μπορεί να εναλλάσσονται.
Συχνά, συγκεκριμένοι τύποι ιδεοληψίας ακολουθούνται από συγκεκριμένους τύπους ψυχαναγκασμών, π.χ. οι ιδεοληψίες αμφιβολίας από ψυχαναγκαστικό έλεγχο εάν η πόρτα έκλεισε, πράγμα που γίνεται αμέτρητες φορές.
Το καρέ Οι ασθενείς με ΙΨΔ παρουσιάζουν τέσσερα ακόμα χαρακτηριστικά:
Αντίσταση: Οι περισσότεροι προσπαθούν να αναπτύξουν αντίσταση απέναντι στις σκέψεις και τους ψυχαναγκασμούς τους. Αν και αρκετοί καταφέρνουν να ελέγχουν τα συμπτώματα αυτά όταν είναι έξω από το σπίτι, όσο περνά ο καιρός η αντίστασή τους μειώνεται.
Ντροπή και μυστικότητα: Οι ασθενείς συχνά προσπαθούν να κρύψουν το πρόβλημά τους, με αποτέλεσμα να μην παίρνουν ιατρική βοήθεια, παρά μόνο έπειτα από πολλά χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να έχουν προσαρμοστεί στη διαταραχή αυτή με τίμημα, ίσως, την ποιότητα της ζωής τους. Συχνή στις περιπτώσεις αυτές είναι η δευτερογενής κατάθλιψη, που μπορεί τελικά να οδηγήσει τον ασθενή στο γιατρό.
Χρονιότητα: Η ΙΨΔ συνήθως είναι χρόνια διαταραχή, που μπορεί να κρατήσει ακόμη και δεκαετίες, και τα συμπτώματά της μπορεί να παρουσιάζουν περιόδους υφέσεων και εξάρσεων.
Πότε υπάρχει πρόβλημα;
Οι ψυχαναγκαστικά επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες δεν διαφέρουν σε σημαντικό βαθμό από κάποιες πράξεις που καθημερινά επαναλαμβάνουμε με τον ίδιο τρόπο. Ωστόσο, μη βιαστείτε να σκεφτείτε ότι έχετε πρόβλημα, επειδή κάθε πρωί πριν φύγετε από το σπίτι για να πάτε στο γραφείο σας ελέγχετε όλες τις ηλεκτρικές συσκευές. Η διαφορά ανάμεσα σε εμάς που πλένουμε τα χέρια μας μηχανικά κάθε φορά που χρησιμοποιούμε τα μέσα μαζικής μεταφοράς και σε έναν ψυχαναγκαστικό που φοβάται τα μικρόβια είναι ότι ο δεύτερος (αν καταφέρει να μπει στο λεωφορείο) θα απολυμαίνει τα χέρια του σε τέτοιο βαθμό που να τα ερεθίσει. Μπορεί, λοιπόν, οι δικές μας «τελετουργίες» να μας διευκολύνουν, οι ψυχαναγκαστικές, ωστόσο, συμπεριφορές μετατρέπουν απλές και καθημερινές δραστηριότητες σε τεράστιο πρόβλημα.
Πού οφείλεται
Αν και οι αιτίες δεν είναι γνωστές με βεβαιότητα, οι ειδικοί πιστεύουν ότι μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Πρωταρχικό ρόλο φαίνεται να παίζουν οι βιολογικοί, π.χ. κάποιο πρόβλημα στην επικοινωνία ανάμεσα στο μπροστινό τμήμα του εγκεφάλου και τις βαθύτερες εγκεφαλικές δομές. Οι ιδεοληψίες, όπως οι κοινές ανησυχίες, δημιουργούνται σε συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφάλου, και ενώ θα έπρεπε να «φιλτράρονται», αυτό δεν γίνεται. Βασικός νευροδιαβιβαστής σε αυτό το κύκλωμα είναι η σεροτονίνη, η επαναφορά της οποίας στα φυσιολογικά επίπεδα οδηγεί σε ύφεση των συμπτωμάτων. Επίσης, η εγκεφαλική δραστηριότητα των ασθενών με ΙΨΔ διαφέρει από τη δική μας, γεγονός που φαίνεται να επηρεάζει την επεξεργασία πληροφοριών και κατ’ επέκταση τη σκέψη, την αντίληψη και τη συμπεριφορά τους. Τέλος, η κληρονομικότητα επηρεάζει σε κάποιο βαθμό, καθώς σε οικογένειες όπου οι γονείς πάσχουν από ΙΨΔ υπάρχουν λίγο αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν συμπτώματα και τα παιδιά.
Σπάστε το φαύλο κύκλο Αφού συμβουλευτείτε ειδικό ψυχίατρο και διαγνωστεί η διαταραχή, υπάρχουν θεραπείες για την αντιμετώπιση της με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Φαρμακευτική αγωγή Τα φάρμακα που επιδρούν στη σεροτονίνη, γνωστά ως «αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης», μπορούν να μειώσουν σε σημαντικό βαθμό την ένταση των ιδεοληψιών και των ψυχαναγκασμών. Η βελτίωση των συμπτωμάτων συνήθως φαίνεται μετά από 2 μήνες ή και περισσότερο. Η διακοπή των φαρμάκων συνήθως συνοδεύεται με επανεμφάνισή τους, γι' αυτό πολλοί ασθενείς μπορεί να χρειάζεται να παίρνουν αγωγή για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Γνωσιακή-Συμπεριφορική θεραπεία Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία στοχεύει στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο ο ασθενής αντιλαμβάνεται το πρόβλημά του. Κεντρικό ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής έχει η διογκωμένη αίσθηση ευθύνης του, καθώς πιστεύει πώς, αν δεν δράσει, κάτι κακό θα συμβεί. Έτσι, ωθείται σε πράξεις εξουδετέρωσης που δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στις ιδεοληψίες, οι οποίες αυξάνονται σε συχνότητα, επιδεινώνοντας το άγχος.
Όσο για τη συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, η πιο συνηθισμένη τεχνική στην περίπτωση αυτή είναι η «έκθεση και παρεμπόδιση της απάντησης». Αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής προσπαθεί εκούσια και συνειδητά (με τη βοήθεια θεραπευτή ή συγγενούς) να εκτεθεί στην ιδεοληψία του και έπειτα να αντισταθεί στην επιθυμία για ψυχαναγκασμό, ώστε να διαπιστώσει ότι δεν θα συμβεί το γεγονός που σχετίζεται με την ιδεοληψία και να αποδεσμευτεί. Αν π.χ. κάποιος ελέγχει 30 φορές την κουζίνα, γιατί σκέφτεται ότι θα καεί το σπίτι του, πρέπει να αρκεστεί σε έναν έλεγχο και να υπομείνει το άγχος που θα του προκαλέσει η αντίσταση αυτή , το οποίο μειώνεται με την τακτική επανάληψη του πειράματος αυτού.
Ομάδες υποστήριξης Η επικοινωνία με άλλα άτομα που πάσχουν από ΙΨΔ ή η συμμετοχή σε οποιαδήποτε ομάδα ψυχοθεραπείας μπορεί να βοηθήσει.
Οικογενειακή συμβουλευτική Βοηθά την οικογένεια να συμβιώσει όσο πιο αρμονικά γίνεται με το πρόβλημα.
Η παρανόηση
Αντίθετα με όσα ακούγονται, ο ψυχαναγκασμός δεν σχετίζεται με την «τρέλα». Μάλιστα, ο ψυχαναγκαστικός ασθενής έχει λιγότερες πιθανότητες να «τρελαθεί», αφού οι αιτίες της σχιζοφρένειας είναι διαφορετικές από αυτές της ΙΨΔ και τα δύο προβλήματα δεν σχετίζονται. Μπορεί κάποιες ιδεοληψίες να μοιάζουν με παραλήρημα ασθενούς με σχιζοφρένεια, ωστόσο, ο ασθενής με ΙΨΔ καταλαβαίνει ότι αυτό που σκέφτεται ή κάνει είναι παράλογο, αλλά νιώθει αναγκασμένος να το σκέφτεται ή να το κάνει, ενώ ο δεύτερος πιστεύει απόλυτα στην αλήθεια του παραληρήματος.
Βοηθήστε τον εαυτό σας
➜ Ενημερωθείτε. Όσα περισσότερα γνωρίζετε για την πάθησή σας, τόσο καλύτερα καταλαβαίνετε τι συμβαίνει.
➜ Αναβάλετε όσο περισσότερο μπορείτε τη ψυχαναγκαστική πράξη.
➜ Ασχοληθείτε με δραστηριότητες που σας ευχαριστούν, ώστε να ξεφύγετε από την έμμονη ιδέα.
➜ Γίνετε μέλος σε κάποιο σύλλογο.
➜ Κάντε παρέα με ανθρώπους που σας φτιάχνουν τη διάθεση.
Προσωπικη μαρτυρία
«Εδώ και 20 χρόνια πάσχω από ΙΨΔ, αλλά μόλις τα 2 τελευταία άρχισα θεραπεία. Δεν ήθελα να το παραδεχτώ. Πλένομαι όλη μέρα -κάποιες φορές στο σημείο να γδέρνω το δέρμα μου-, εξαιτίας της εμμονής μου με τα μικρόβια. Πιστεύω ότι μπορεί να κολλήσω μικρόβια από παντού, από τα πόμολα, τις καρέκλες, τα χέρια των άλλων. Όσο για το σπίτι, αναγκάζω συνεχώς τους άλλους να απολυμαίνουν τα πάντα. Μάλιστα, γίνομαι επιθετική όταν προσπαθούν να με σταματήσουν. Καταλαβαίνω ότι θέλουν να βοηθήσουν, αλλά μου είναι δύσκολο να το ελέγξω.»
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΠΕΤΡΟ ΣΚΑΠΙΝΑΚΗ, ψυχίατρο, επίκουρο καθηγητή Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Απο vita.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου